TG. Nguyễn Xuân Trọng
1. Phép Lịch
Sự là gì: Theo
tiếng Pháp, lịch sự bởi chữ ‘poli’. Nghĩa là nhẵn bóng, được ưa thích. Người
lịch sự là người tuân giữ những nghi thức xã hội để chiếm được cảm tình của
những người xung quanh. Phép lịch sự (politesse) là tất cả những cách ăn nói và
xử thế một cách tốt đẹp. Theo tự điển Việt Nam
3. Sự Cần
Thiết Của Phép Lịch Sự: Để hiểu rõ được sự cần thiết của phép lịch sự ấy, chúng ta thử trích
dẫn một vài câu danh ngôn : Lịch sự là
bông hoa thơm của nhân loại.
Lịch sự là chiếc chìa khóa bằng vàng, có thể
mở được mọi khung cửa. Người ta đòi hỏi gì ở một bông hoa, nếu không phải
là hương. Người ta đòi hỏi ở chúng ta điều gì, nếu không phải là phép lịch sự. Thà
làm một thằng quỷ lịch sự còn làm một ông thánh sàm sỡ. Lịch sự là một món tiền, càng tiêu càng lời.
4. Lợi Ích Của
Lịch Sự:
Chúng ta thường nói: công bằng phải đi trước bác ái, sự trọng kính phải đi
trước tình yêu thương. Cũng vậy trong phạm vi giáo dục, chúng ta phải đào luyện
để trở thành một con người trước đã, rồi sau đó mới trở thành người Kitô hữu.
Việc giáo dục nhân bản ( đào luyện trở nên người) phải đi trước những việc giáo
dục hay đào luyện khác. Và trong việc giáo dục nhân bản, đào luyện làm người,
thì phép lịch sự là phần quan trọng và căn bản nhất. Nhờ giữ phép lịch sự,
chúng ta sẽ gây được cảm tình của những người chung quanh. Và một khi đã chiếm
được cảm tình, chúng ta sẽ dễ dàng tiến tới thành công. Vì thế, như trên chúng
ta đã nói : lịch sự là chiếc chìa khóa bằng vàng có thể mở được mọi khung cửa.
Tuy nhiên trong khi giữ phép lịch sự, chúng ta cần thành thực, chân thành, bằng
không thì chúng ta sẽ trở thành những kẻ bôi bác giả hình.
5. Tóm lược: Phép lịch sự là tất cả
những cách ăn nói và xử thế một cách nhã nhặn và tốt đẹp. Sở dĩ chúng ta phải
giữ phép lịch sự, bởi vì chúng ta sống là sống với người khác, và trong cuộc sống
chung này, chúng ta phải trở nên người dễ thương và dễ mến. Vì thế, phép lịch
sự là nền tảng căn bản để xây dựng con người chúng ta. Nhờ giữ phép lịch sự,
chúng ta sẽ gây được cảm tình của những người chung quanh. Và một khi đã gây
được cảm tình, chúng ta sẽ dễ dàng tiến tới thành công. Vì thế người ta thường
bảo : lịch sự là chiếc chìa khóa bằng vàng có thể mở được mọi khung cửa. Tuy
nhiên, phép lịch sự đòi hỏi chúng ta phải thành thực, tránh đi mọi hình thức
bôi bác giả hình.
LỊCH SỰ TRONG
VIỆC CHÀO HỎI
1. Tại Sao
Phải Chào Hỏi:
Chào hỏi là biểu lộ sự thân thiện, quen biết, đồng thời là một phương tiện đặc
biệt để gây thiện cảm. Người dưới gặp người trên mà không chào hỏi sẽ là kẻ
thiếu lễ độ. Còn người trên không biết đáp lại lời chào của người dưới sẽ bị
mang tiếng là kẻ hách dịch, khinh người.
2. Sự Chào Hỏi
Thông Thường:
Đối với bất cứ người quen biết nào, chúng ta có thể cúi đầu chào họ. Gặp người
trên, chúng ta cúi đầu, hai tay xếp lại trước ngực. Gặp người ngang hàng, chúng
ta chỉ cần cúi đầu. Khi chào hỏi người trên, nếu đang đội nón hay mũ, phải dùng
tay mặt cất nón, mũ ra hỏi đầu. Trường hợp miệng đang ngậm thuốc lá, thì cũng
phải bỏ thuốc lá. Trong lúc cúi đầu chào, chúng ta nói : chào ông, chào bà, bác
ạ, thầy ạ… Gặp người chúng ta biết rõ chức vị của họ, chúng ta có thể nói chức
vị của họ ra. Thí dụ : chào đại uý, chào bác sĩ…Nên tránh những thái độ và lời
nói quá khúm núm, quỵ luỵ; thí dụ : con xin phép lạy cha ạ…
3. Bắt Tay Gặp
người trên,
chúng ta không được tự tiện đưa tay ra trước, mà phải chở người trên đưa tay ra
trước, chúng ta mới được phép bắt tay họ. Gặp người ngang hàng, hoặc người
dưới, chúng ta có thể chào bằng cách bắt tay họ. Phải đưa tay mặt ra bắt lấy
tay mặt của người ta. Đã bắt tay, chúng ta phải bắt với tất cả sự niềm nở, thân
mật, đừng bắt gượng gạo, quá mềm nhũn, nhưng cũng đừng xiết tay họ chặt quá,
hoặc lắc tay họ hai ba cái, như kiểu thử sức họ. Trong trường hợp tay đang dơ
bẩn, hoặc đang mang bao tay, mà gặp người đưa tay ra bắt, chúng a nên lịch sự
từ chối một cách khéo léo : xin lỗi ông, tay tôi đang dơ…Nếu chỉ mang bao tay
vì thời tiết quá lạnh, chúng ta có thể để bao tay mà bắt.
4. Đang Đi Với
Người Trên Mà Gặp Người Ngang Hàng: Để người trên khỏi phải chờ đợi, chúng ta chỉ cần
cúi đầu chào hoặc bắt tay qua. Nếu cần nói chuyện lâu, chúng ta phải xin lỗi
người trên và giới thiệu người dưới với người trên để hai người chào hỏi nhau.
5. Gặp Người
Trên: Đang
ngồi nói chuyện với nhau, mà gặp người trên tới, chúng ta phải đứng dậy, cúi
đầu chào. Đang ngồi trong lớp, thấy thầy giáo hay người trên vào, để biểu
lộ sự kính trọng và chào hỏi, toàn thể học sinh trong lớp đó phải đứng dậy, hai
tay để xuôi. Trong lớp, muốn hỏi thầy cô điều gì, phải giơ tay lên ra
hiệu cho thầy cô.
6. Những Kiểu
Chào Đặc Biệt:
Những kiểu chào đặc biệt , như kiểu chào của quân đội, kiểu chào của thiếu nhi
Bác Hồ…chỉ dành riêng cho những người trong đoàn thể đó, người thường không nên
dùng.
7. Tóm lược: Chào hỏi là phương tiện
biểu lộ sự thân quen, cũng như để gây thiện cảm. Đối với bất cứ người quen biết
nào, chúng ta có thể chào bằng cách cúi đầu và nói : chào ông, chào bà…chào bác
sĩ, chào đại úy,,, Khi chào người trên, nếu đang đội mũ, phải bỏ mũ ra, nếu
đang hút thuốc, phải bỏ thuốc xuống. Gặp người trên, chúng ta không được tự
tiện đưa tay ra bắt, trái lại phải chờ
họ đưa tay ra trước. Khi bắt, phải dùng tay mặt. Không được mềm nhũn,
cũng đừng xiết tay họ quá chặt hay lắc đi lắc lại nhiều lần. Nếu tay ướt hoặc
dơ, chúng ta nên lịch sự từ chối : xin lỗi ông, tay tôi đang ướt. Trong lớp,
khi thầy cô bước vào, chúng ta phải đứng lên, hai tay buông xuôi. Muốn hỏi điều
gì, phải giơ tay làm hiệu.
LỊCH SỰ TRONG
VIỆC GIỚI THIỆU
1. Giới Thiệu: Chúng ta dẫn người bạn tới
nhà chơi, chúng ta đưa bạn ấy tới gặp ba má và nói : thưa ba má, đây là anh
T…học cùng lớp với con, làm như thế tức là giới thiệu người bạn với ba má chúng
ta. Theo sự lễ độ, dẫn một người bạn vào nhà, chúng ta phải đưa người đó tới
chào ba má. Đồng thời, khi đến nhà một người bạn, chúng ta nhớ nhắc người bạn
dẫn chúng ta tới chào ba má của người bạn. Trong bữa cơm thân mật, chúng ta mời
ba bốn người đến tham dự, nếu họ chưa biết nhau, thì chúng ta giới thiệu tên và
chức vị của mỗi người để tiện cho việc xưng hô và trò chuyện.
2. Giới Thiệu: Ai Trước Phải giới thi
trên trước. Thí dụ : chúng ta dẫn người bạn đến thăm thầy giáo, hai người chào
thầy xong, chúng ta nói : thưa thầy, đây là anh T…, bạn con đang học lớp 9
trường Thoại Sơn. Chúng ta đi đường với ba má, gặp một chị bạn cùng lớp, sau
khi chào nhau, chúng ta giới thiệu chị bạn với ba má : thưa ba má, đây là chị
H…học cùng lớp với con. Nói thế, tức là chị H đã biết người đi chung với chúng
ta là ai rồi. Như vậy, thường chỉ giới thiệu người dưới với người trên là đủ.
Trường hợp người dưới chưa biết rõ địa vị, chức vụ người trên, chúng ta mới
giới thiệu người trên lại cho người dưới. Thí dụ : đang đi với anh chị
của chúng ta mà gặp thầy dạy, chúng ta muốn đứng lại nói chuyện, trước hết
chúng ta giới thiệu anh chị của chúng ta cho thầy giáo : thưa thầy, đây là anh
chị con. Rồi giới thiệu thầy lại cho anh chị : đây là thầy A, dạy văn ở trường
con.
3. Phải Làm Gì
Khi Giới Thiệu:
Khi giới thiệu, tay mặt phải giơ ra về phía người dưới và nói với người trên :
thưa ba má, đây là chị H, học cùng lớp với con. Trường hợp giới thiệu người nọ
với người kia, thí dụ chúng ta giới thiệu ông A cho ông B trước, tay mặt chúng
ta giơ ra phía ông A và nói : xin giới thiệu ông A, cán bộ công tác tại bộ giáo
dục. Rồi giơ tay về phía ông B và nói : đại úy đang công tác tại quân khu 4.
4. Phải Làm Gì
Khi Được Giới Thiệu: Hai người được giới thiệu cúi đầu chào nhau, hoặc có thể bắt
tay nhau và nói : hân hạnh dược biết ông. Nếu là người trên và người dưới,
thì người trên đưa tay ra và người dưới mới được bắt. Không cần giới
thiệu hai người đã quen nhau. Trong trường hợp này, chúng ta chỉ cần nói : chắc
hai anh chị đã quen nhau. Trong trường hợp một người định giới thiệu chúng ta
với một người bạn đã quen biết, chúng ta nên đỡ lời hộ : thưa anh, chúng tôi đã
từng quen biết nhau.
5. Tên hay
Danh Vị Trước:
Thường khi giới thiệu, chúng ta giới thiệu tên người đó trước và danh vị họ
sau. Thí dụ : Xin giới thiệu ông Nguyễn Văn A, đại úy không quân. Trong một
buổi lễ, đối với một vị khách đặc biệt, chỉ cần giới thiệu danh vị cho mọi
người tham dự. Thí dụ giới thiệu : ông thủ trưởng bộ thông tin.
6. Tóm Lược: Khi dẫn bạn tới nhà chơi,
chúng ta phải đưa bạn tới gặp ba má và giới thiệu : thưa ba má, đây là anh Y,
học cùng lớp với con, chúng ta phải giới thiệu người dưới cho người trên.
Khi giới thiệu, tay mặt ta giơ ra về phía người dưới và nói… Hai người được
giới thiệu cúi đầu chào nhau hoặc bắt tay và nói : hân hạnh được biết ông.
Chúng ta giới thiệu tên người đó trước rồi mới đến tước vị. Đối với hai người
đã quen nhau, thì không cần giới thiệu.
LỊCH SỰ TRONG
CỬ CHỈ VÀ ĂN MẶC
1. Những Cử
Chỉ Cần Tế Nhị - Khạc nhổ: ở mọi nơi, không được khạc nhổ xuống đất. Muốn khạc nhổ, thì khạc nhổ
vào chiếc khăn tay và làm công việc đó một cách hết sức tế nhị và kín đáo.
- Hắt hơi : phải dùng khăn tay che
miệng.
- Hỷ mũi: cũng phải dùng khăn tay. Khăn này
phải được xếp gọn để trong túi hay trong xắc.
- Ngáp : khi ngáp, ợ, phải dùng tay che
miệng.
- Gãi, ngoáy tai, cắt móng ta, cạy mũi…phải
tránh làm những cử chỉ này nơi công cộng trước mặt người khác.
- Xỉa răng: Người lịch sự chỉ xỉa răng lúc
ngồi bàn ăn, không xỉa răng khi đi đường hoặc lúc nói chuyện với người khác.
- Lễ độ và lịch sự không phải là khúm núm.
Gặp người trên, khi thưa chuyện, chúng ta chỉ cần đứng thẳng người, hai tay
duỗi thẳng hay để về phía trước, tránh những cử chỉ vừa nói vừa gãi đầu, gãi
tai. Cũng nên tránh cử chỉ hai tay để sau lưng, biểu lộ con người thiếu lễ độ.
2. Đầu Tóc và
Áo Quần:
Người lịch sự phải biết giữ vệ sinh, sạch sẽ. Tắm rửa là điều kiện quan trọng
giúp chúng ta khoẻ mạnh và sạch sẽ. Vừa thức dậy, chúng ta phải rửa mặt, đánh
răng và chải đầu tóc cho cẩn thận. Ra đường phố, đến trường học hay những nơi
công cộng, phải lưu ý tới y phục của mình. Áo quần phải đúng đắn, giản dị, không
nên loè loẹt. Cúc áo cúc quần phải cài cẩn thận. Những người chưa quen biết, họ
sẽ đáng giá chúng ta bằng bộ diện, kiểu cách ăn mặc của chúng ta. Bàn tay, ngón
tay phải giữ cho sạch sẽ. Sau giờ làm việc phải rửa cho sạch. Chúng ta không
nên vội bắt chước lối ăn mặc quá lôi thôi, hay quá mới của một số nghệ sĩ, hay
việt kiều. Lý do giản dị là vì chúng ta không phải là nghệ sĩ, cũng chẳng
phải là việt kiều. Nghệ sĩ nổi danh không phải vì kiểu cách ăn mặc, nhưng vì
tài nghệ. Chúng ta không có tài như họ mà đã vội vã bắt chước cách ăn mặc của
họ, thì sẽ trở thành trò cười cho thiên hạ.
3. Hơi Thở: Nhà ở phải xếp đặt cho
ngăn nắp, trật tự và sạch sẽ.
- Trong lớp học, không được ăn quà, rồi vứt
bừa bãi giấu gói, lá bánh xuống sàn, xuống hồ hay nhét vô hộc bàn. Khi uống
nước không được tung ly chén, ném xuống đất…đó là những cử chỉ thiếu lịch sự,
thiếu giáo dục.
- Ở đâu và lúc nào cũng cần giữ gìn trật tự,
sạch sẽ ; giấy rác phải bỏ vào thùng rác. Ly chén uống xong phải cất vào vị trí
của nó, hoặc cẩn thận trao lại cho người phụ trách.
4. Tóm lược: Những Cử Chỉ Khạc nhổ : ở
mọi nơi, không được khạc nhổ đất. Nếu cần thì khạc nhổ vào khăn tay của
mình. Hắt hơi, hỷ mũi : phải dùng khăn.
Ngáp, ợ : phải lấy tay che miệng. Gãi, ngoáy tai, cạy mũi… không được làm ở nơi
công cộng trước mặt người khác. Xỉa răng : trong bữa cơm lúc ngồi bàn ăn, chứ
không xỉa răng khi đi đường học khi nói chuyện. Tăm hông vứt bừa bãi. Người
lịch sự không khúm núm, cũng không vêng vang tự đắc. Đầu Tóc, Áo quần, Nhà ở,
Năng rửa mặt, tắm gội, đáng răng. Áo
quần đúng đắn, giản dị, không lôi thôi chạy theo mốt. Nhà ở phải ngăn nắp, trật tự. Không xả rác
nơi công cộng.
LỊCH SỰ TRONG
LỜI NÓI
Người lịch sự phải tránh đi lời nói thô lỗ,
tục tằn. Trái lại, trên môi họ luôn có những tiếng như cám ơn, xin lỗi… Cám Ơn
Khi chúng ta đánh rơi chiếc bút, chiếc lược, chiếc khăn…người khác nhặt lên đưa
cho chúng ta, chúng ta nói : cám ơn anh, cám ơn chị…Chúng ta cần tìm nhà một
người quen, gặp được người chỉ cho, chúng ta nên nói : cám ơn ông, cám ơn bà.
Chúng ta bán hàng, trao hàng cho khách và nhận tiền, nhận xong, chúng ta nên
nói : cám ơn.
Tóm lại, đối với bất cứ ai đã giúp
chúng ta làm một việc gì dù nhỏ, chúng ta hãy nhớ nói tiếng cám ơn để biểu lộ
tình cảm đối với người đó. Chỉ có hai tiếng cám ơn đơn sơ, nhưng nó dễ dàng gây
thiện cảm với bất cứ người nào chúng ta gặp. Khi gặp một người nói cám ơn,
chúng ta đừng toét miệng cười, không biết trả lời ra sao, chúng ta đang lên cầu
thang, gặp một người già, chúng ta lịch sự nhường bước cho người đó lên trước.
Người đó nói : cám ơn. Chúng ta khiêm tốn trả lời : thưa không có chi ạ. Đi
đường gặp một em bé té ngã, chúng ta vội đỡ em dậy, ba má em cám ơn, chúng ta
nên nói : thưa có gì đâu ạ, đó là bổn phận của tôi. Đưa quà biếu tới một người
quen của ba má, người ta gửi lời cám ơn ba má, chúng ta nên nói : có đáng gì ạ,
chỉ có một chút gọi là. Xin Lỗi, Xin Phép, Phiền Ông Chúng ta có việc gấp, cần
lên cầu thang vội, khi vượt qua người đi trước, chúng ta hơi cúi đầu và nói :
xin phép ông, xin phép bà…Những câu nói : xin lỗi, phiền ông, phiền bà, xin
phép…tuy là những câu nói vắn tắt, nhưng nó sẽ giúp chúng ta d6ẽ gây thiện cảm
với mọi người, và tránh được rất nhiều những xích mích nhỏ nhen. Tôi Lầm. Anh
Có Lý. Anh Nói Đúng. Tuy những câu nói : tôi lầm, anh có lý, anh nói đúng…là
những câu nói mọi người ngại dùng, nhưng thật ra dùng những câu đó, chúng ta đã
không tự hạ giá mà còn dễ chinh phục người khác. Mỗi khi sai lỗi, hoặc nói gì
không đúng, chúng ta hãy cố can đảm dùng tiếng ‘tôi lầm’ để nhận lỗi với người
khác. Cần tránh những lời nói chạm tự ái người khác, cũng đừng biểu lộ cử chỉ
bất mãn.
Trái lại hãy thành thực cảm phục người khác
nếu họ có những điểm tốt, điểm hay. Làm như thế, chúng ta sẽ có thêm những bạn
bè mới. Hãy biết lắng nghe và đừng cắt lời khi người khác đang nói. Vào rạp
hát, trong lúc qua mặt người khác, chúng ta sơ ý đụng mạnh vào họ : hãy nói :
xin lỗi ông… Một người bạn đang chép bài, chúng ta sơ ý đụng vào tay họ, hãy
nói : xin lỗi anh. Cũng nên nhắc lại trường hợp chúng ta bị người khác sơ ý làm
phiền, người ta xin lỗi, chúng ta cũng nên lịch sự bỏ qua và vui vẻ trả lời :
thưa không có chi. Đừng lườm nguýt cũng đừng tỏ ra bất mãn.
Làm vậy, chẳng những không lợi gì cho chúng
ta mà chỉ gây ác cảm với họ. Đến công sở, chúng ta cần tìm một bàn giấy nào,
gặp người hướng dẫn, chúng ta nói : nhờ ông chỉ giùm… Chúng ta nhận lỗi về phần
chúng ta thì người khác cũng dễ nhận ra lầm lỗi của họ. Nếu chúng ta lúc nào
cũng cho mình là đúng, chúng ta sẽ trở thành đối tượng của sự ghen ghét, và thù
oán của mọi người.
Khi nói chuyện với người khác, chúng ta cố
gắng nhận ra cái lý của họ và thành thực cảm phục họ bằng cách dùng câu nói :
anh có lý…chị nói đúng. Làm vậy chúng ta sẽ gây được cảm tình và có thêm bạn bè
mới. Khi không đồng ý với ai về một vấn đề, chúng ta muốn đưa ý kiến chúng ta
ra , thì hãy mở đầu bằng câu nói : anh có nói đúng, nhưng có chi tiết náy,
chúng ta cần nhận xét lại xem…Nói thế, chúng ta sẽ tránh được làm phiền và chạm
tới tự ái người khác. Tóm lược Đối với bất kỳ ai đã giúp chúng ta làm một việc
gì, dù nhỏ, chúng ta hãy nhớ nói tiếng ‘cám ơn’ để biểu lộ tình cảm đối với
người đó.
Trái lại, khi người khác cám ơn chúng ta,
chúng ta hãy biết thưa lại bằng câu : thưa không có gì…Đó chỉ là bổn phận… Khi
lỡ làm phiền ai sự gì, chúng ta nên nói : xin lỗi…phiền ông…xin phép… Khi chúng
ta sai, nên nhận lỗi bằng câu : tôi lầm, anh có lý…anh nói đúng…Những câu nói
này tuy đơn sơ, nhưng sẽ gây được cảm tình nơi những người chung quanh, nhờ đó
chúng ta sẽ có thêm được những người bạn mới.
* Để giờ học được sống động, sau khi cắt
nghĩa, chúng ta nên thực tập cho các em ngay.
LỊCH SỰ KHI RA
ĐƯỜNG
Khi Ra Đường Khi ra đường, chúng ta phải lưu
ý áo quần cho sạch sẽ, đầu tóc phải chải cho gọn ghẽ. Thận trọng giữ luật đi
đường, để tránh những tai nạn đáng tiếc, cũng như tránh gây tai nạn cho người
khác. Trong lúc đi, nên tránh những cử chỉ thì thầm, chỉ chỏ vào người khác,
nhất là khi chúng ta đi sau một thiếu nữ cũng cùng đang đi, bỗng đứng lại nhìn
trâng tráo vào mặt người khác. Người lịch sự không bao giờ đứng ngoài cửa nhìn
vào nhà người khác, hoặc chúi mũi nhìn vào những tủ kính, những quầy hàng như
một người quê mùa. Tránh những cử chỉ gây lộn cãi cọ ở giữa đường. Gặp một đám
tang, người lịch sự biết mở mũ nón, hoặc cúi chào khi qua linh cửu để biểu lộ
cử chỉ tiễn biệt một người về nơi an nghỉ cuối cùng.
Đường xá không phải là sân vận động, cũng
không phải là rạp xiếc, do đó không được chạy xe đua nhau, hoặc vừa đạp xe vừa
làm trò hề, dăng hàng hai hàng ba… Đi Xe Nếu đi với người trên, chúng ta phải
nhường cho họ lên xe trước và lúc xuống phải xuống trước để mở cửa xe cho người
trên. Khi lên xe (du lịch) chúng ta không nên chui đầu vào xe trước, mà thường
ngồi vào xe rồi đưa chân xoay người vào sau.
Nếu được một người cho quá giang, đưa về tận
nhà, chúng ta nhớ cám ơn và chờ người đó lên xe, rồ máy, chúng ta mới đi vào
nhà. Nhưng ngược lại, chúng ta đưa người trên về nhà, chúng ta chờ cho người ấy
vào nhà rồi chúng ta mới rồ máy cho xe chạy. Trong lúc ngồi xe đò, chúng ta lưu
ý đừng liếc mắt, đọc trộm tờ báo hay cuốn sách người ngồi bên cạnh đang đọc.
Trường hợp người đó đọc xong, chúng ta có thể lễ độ hỏi mượn. Khi ăn uống trên
xe, chúng ta cũng nên ăn với tất cả sự tế nhị. Ăn xong dùng giấy báo, hay bịch
ny-lông gói những đồ thừa lại để vào một chỗ. Xe đò, xe buýt cũng là những chỗ
công cộng, không phải là nhà riêng, vậy lúc nói chuyện, chúng ta nên nói dè
giữ, nói vừa đủ, đừng bô bô như bắt mọi người trên xe phải nghe.
Trên xe, chúng ta dừng ngồi lấn chỗ người
khác, muốn hút thuốc phải xin phép người ngồi bên cạnh.
Tóm lược - Đi Đường Khi ra đường,
chúng ta phải ăn mặc cho chỉnh tề, đầu tóc phải gọn ghẽ. Tuân giữ luật giao
thông để tránh đi những ai nạn đáng tiếc. Khi đi đường, chúng ta đừng chỉ chỏ
người khác, chúi mũi nhìn vào tủ k1inh hay quầy hàng. Tránh cãi cọ gây lộn với
nhau. Gặp đám tang, chúng ta nên dở mũ nón cúi đầu chào tiễn biệt. Không đua
xe, không đi hàng hai, hàng ba chiếm hết lòng đường. - Trên Xe Khi lên xe,
nhường cho người trên lên trước. Còn khi xuống, chúng ta xuống trước để mở cửa
cho người trên. Trong lúc ngồi xe đò, đừng liếc đọc trộm tờ báo hay cuốn sách
của người bên cạnh. Ăn uống nên tế nhị và kín đáo, không xả rác bừa bãi. Muốn
hút thuốc phải xin phép người bên cạnh. Nói chuyện thì nói vừa đủ, đừng nói bô
bô như bắt mọi ngưòi trên xe phải nghe.
LỊCH SỰ NƠI
CÔNG CỘNG
Hiệu buôn Vào hiệu buôn, dù gặp chủ hay người
bán hàng quen, chúng ta cũng không nên nói chuyện quá lâu vì làm ngăn trở việc
buôn bán của họ, nhất là vào những ‘giờ cao điểm’. Nếu cần nói chuyện, chúng ta
nên tới nhà hay vào lúc vắng khách thì hơn.
Mặc dù mua hàng của họ chúng ta vẫn phải trả
tiền, nhưng chúng ta cũng nên nhã nhặn nói lời cảm ơn khi nhận món hàng người
bán trao cho. Trường hợp người vất vả tìm món đồ cho chúng ta mà rốt cuộc lại
không có, chúng ta nên nhã nhặn nói với họ : tôi làm phiền ông (phiền bà, phiền
cô) quá. Nếu món hàng quá đắt, không vừa túi tiền chúng ta định mua, nên khéo
léo xin lỗi : tôi không định mua với giá đó.
Nếu là người bán hàng, chúng ta nên lịch sự,
giữ nụ cười trên môi chiều khách hàng, vì khách hàng là…thượng đế. Sẵn sàng
giúp đỡ, tìm hàng cho khách mà không tỏ vẻ kiêu kỳ hay chán nản. Không nóng
nảy, cau có, trái lại cần bình tĩnh dù trong lúc có rất đông khách.
Nên tránh kiểu nói thách quá giá, vì làm cho
khách hàng phải bận tâm trả lên trả xuống. Tiệm Ăn Nên từ tốn đợi người hầu bàn
chỉ cho chúng ta, tuy nhiên chúng ta cũng có quyền chọn một bàn trống chúng ta
thích. Nếu thiếu ghế, nên báo cho người hầu bàn họ đưa ghế lại, chứ đừng tự
tiện đi nhắc ghế ở một bàn khác.
Nếu chúng ta mời một người bạn đi ăn, thì nên
nhường cho họ chọn món ăn. Nếu người đó từ chối, chúng ta mới đứng ra chọn thức
ăn. Nếu mời một người ăn, trong lúc trả tiền, nên đến quầy trả một cách kín đáo
để khác khỏi bận tâm vì món tiền chúng ta bỏ ra để tết đãi họ.
Dù có bị tính bằng giá ‘cắt cổ’, cũng nên giữ
thái độ thản nhiên, đừng tỏ ra bất mãn khó chịu. Tiền ‘boa’ hay tiền phụ trội
cho người hầu bàn, ở Việt Nam
Khi vào rạp, nếu phải đi qua người khác để
vào ghế của mình, chúng ta hơi cúi người và nếu chẳng may sơ ý làm phiền họ,
thì phải xin lỗi. Gặp những đoạn hay, chúng ta có thể vỗ tay cổ võ, không nên
huýt sáo, la hét vì đó là những cử chỉ thiếu lịch sự. Không được ghếch chân lên
ghế người ngồi phía trước, vừa khó coi lại vừa bất lịch sự. Tránh việc phê bình
to tiếng ,vì chưa chắc quan điểm nghệ thuật của chúng ta đã đúng và phù hợp với
quan điểm của người khác. Lúc ra về, nên đi thong thả, đừng hối hả chen lấn
người khác.
Tóm Lược: Hiệu Buôn Là người mua,
chúng ta không nên nói chuyện quá lâu trong cửa tiệm. Cám ơn khi nhận hàng. Khi
người bán vất vả tìm hàng mà không có, chúng ta nên nói : phiền (ông, bà, cô…)
quá. Khi hàng quá mắc, không hợp túi tiền, chúng ta nên nói : xin lỗi, tối không
định mua với giá ấy. Là người bán, chúng ta nên niềm nở, giữ nụ cười trên môi,
không nóng nảy, cau có, trái lại sẵn sàng giúp đỡ, tìm hàng cho khách. Không
nên nói thách với giá quá cao.
Tiệm Ăn Khi vào tiệm ăn, nên đợi người hầu
chỉ bàn, nhưng chúng ta cũng có thể chọn một bàn trống. Nếu thiếu ghế nên bảo
người hầu đưa lại, chứ đừng tự tiện nhắc ghế ở một bàn khác. Khi mời một người
khác đi ăn, nên để cho họ chọn món ăn. Lúc trả tiền, nên trả một cách kín đáo ở
quầy để người khách khoải nghĩ ngợi. - Rạp Hát Khi mua vé phải ưu tiên cho
người đến trước. Khi vào rạp, lúc đi qua người khác, nên cúi mình một chút, nếu
sơ ý làm phiền họ thì phải xin lỗi. Gặp những chỗ hay, có thể vỗ tay tán thưởng
nhưng không huýt sáo, la hét và ghếch chân lên ghế trên. Khi ra về nên thong
thả và đừng chen lấn.
LỊCH SỰ NƠI
CÔNG SỞ VÀ NHÀ RIÊNG
Công Sở Tại các công sở, thường có người canh
cổng hoặc có người hướng dẫn, chúng ta hãy hỏi người canh cổng hay bàn hướng
dẫn. Cần tỏ ra lễ độ và lịch sự. Hiện nay một số công sở đòi chúng ta phải ghi
vào một mảnh giấy : tên, nghề nghiệp, gặp ai, lý do… để người hướng dẫn đệ
trình rồi chúng ta mới được tới gặp. Có nơi đòi chúng ta để lại giấy chứng minh
nhân dân nơi bàn hướng dẫn. Trường hợp đi một mình, nên nhớ phải gõ cửa hai ba
tiếng (hoặc nhấn chuông). Lúc đó sẽ có người ra mở mời chúng ta vào, hoặc nghe
bên trong có tiếng : mời vào, thì chúng ta mới được bước vào, bằng không, thì
có thể gõ cửa lại lần thứ hai và đứng ngoài chờ. Không có gì bất lịch sự cho
bằng sự chen lấn, tranh quyền ưu tiên của người đến trước. Ở các nước văn minh,
quyền ưu tiên thật quan trọng. Vào bưu điện, đi mua hàng, lên xe buýt…đều phải
sắp hàng nối đuôi nhau, ai đến trước có quyền đứng trước. Người đến sa bất luận
cấp bậc nào, cũng phải ở sau. Nhà Riêng Người Khác Nếu có thể, chúng ta hẹn giờ
đến gặp cho tiện. Vì nếu chúng ta đột nhiên tới chơi nhà người ta, giữa lúc gia
đình họ đang xích mích, chén đĩa đang tới tấp bay ra ngoài sân, thì quả là bất
tiện cho gia chủ, cũng như phiền cho chính chúng ta. Nên hẹn vào giờ người ta
thường có mặt ở nhà. Tới nhà người khác, nếu chúng ta có áo đi mưa, hoặc ô dù
bị ướt, chúng ta nên để ở ngoài hè, tránh làm dơ bẩn phòng ở .Khi chờ được
tiếp, chúng ta không nên táy máy, sục sạo đồ vật trong phòng. Cũng đừng đi dạo
trong phòng ngó chỗ này, nhìn chỗ nọ. Chúng ta có thể ngồi chờ tại phòng khách,
hay tại ghế ‘sa-lông’. Khi chủ ra, chúng ta đứng dậy và sau khi chào hỏi, chủ
mời chúng ta ngồi, thì chúng ta mới ngồi. Thường thì bao giờ chủ ngồi rồi thì
khách mới nên ngồi. Người lịch sự ngồi nghiêm trang, lưng dựa vào ghế, hai tay
để trên đầu gối, hoặc, hoặc trên hai tay ghế. Lúc nói chuyện, đừng rung đùi,
nhịp nhịp chân…
Tóm lược:
- Công Sở Khi tới công sở, chúng ta nên hỏi
người gác cổng hay bàn hướng dẫn để được chỉ bảo hay làm những thủ tục
cần thiết. Khi muốn vào một phòng nào, phải gõ cửa, khi bên trong có tiếng mời
vào, thì chúng ta mới vào, bằng không có thể gõ lại lần thứ hai và đứng chờ ở
ngoài. Không chen lấn, tranh quyền ưu tiên của người đến trước.
- Nhà Riêng Người Khác Khi tới nhà người
khác, chúng ta nên hẹn giờ trước để tránh đi những tình huống khó xử. Lúc tới
nơi, nếu có áo mưa hay ô dù bị ướt chúng ta nên để ngoài hè, để tránh làm
dơ bẩn phòng của họ. Khi chờ được tiếp, chúng ta không nên sục sạo đồ vật, cũng
đừng đi dạo nhìn chỗ này, ngó chỗ kia. Nên bình tĩnh ngồi chờ ở phòng khách hay
ghế ‘sa-lông’. Khi chủ tới, chúng ta nên đứng dậy chào hỏi và khi chủ ngồi
xuống, chúng ta mới được ngồi.
Trong lúc nói chuyện, không nhịp chân hay
rung đùi.
LỊCH SỰ QUA
THƯ TỪ VÀ QUÀ TẶNG
Thư Từ Khi viết thư, nên dùng giấy màu trắng,
nhất là người dưới viết cho người trên. Chừa lề vừa phải. Chữ viết cho rõ ràng
sạch sẽ. Đừng viết bít hết trang giấy. Nếu định ký láu, thì dưới chữ ký phải đề
rõ tên mình, trừ trường hợp bạn bè gửi thư cho nhau và đã quen chữ ký của nhau.
Nếu viết cho bạn bè, chúng ta cần viết một cách tự nhiên, nghĩ sao viết vậy,
tránh kiểu văn chương gò bó, khách sáo. Còn viết cho người trên, chúng ta cần
cân nhắc lời nói lịch sự và lễ độ. Tên và địa chỉ người gửi đề ở góc trái phía
trên. Còn tên và địa chỉ người nhận viết lớn và rõ ràng ở phần giữa bao thư. Có
thể gạch dưới địa danh sau cùng (tỉnh hoặc nước). Tem gắn ở phía góc phải phía
trên để tiện việc bưu điện đóng dấu. Trong trường hợp chúng ta gửi thư cho anh
Ất, nhưng vì không biết địa chỉ của anh ấy, nên phải nhờ địa chỉ của anh Giáo
chuyển lại. Lúc đó, ở giữa phong thư cứ đề tên và địa chỉ của anh Giáo.
Và ở góc trái phía dưới chúng ta viết : nhờ chuyển cho anh Ất. Đa tạ. Hàng chữ
này phải đề ở phía trước bao thư, chứ đừng đề phía sau vì nhiều khi người nhận
vô ý, không nhìn phía sau và mở thư đọc, mới biết thư gửi cho người khác. Nên
đề tên và địa chỉ người gửi, để người nhận dễ dàng trả lời. (xem mẫu phong bì
dưới).
- Tặng Quà Những người thân thường tặng quà
vào dịp Tết, sinh nhật, cưới hỏi…mục đích biểu lộ tình thân thiện, hay biết ơn.
Ngày nay người ta cũng thường gửi thiệp chúc mừng vào dịp Giáng Sinh, Tết Tây
và Tết ta…Thiệp chúc mừng thường được cho vào phong bì rồi trao tận tay, nhờ
người khác chuyển hay qua bưu điện. Về quá tặng, nên nhờ người đem đến trước.
Vì nếu được mời đi ă mà chúng ta lại kè kè mang theo một món quà, e rằng người
ta sẽ coi chúng ta đáng giá bữa ăn bằng món quà đó.
Tóm Lược: Thư Từ Khi viết thư, nên
dùng giấy màu trắng. Chừa lề phải. Chữ viết cho rõ ràng sạch sẽ. Góc trái ghi
tên địa chỉ người nhận. Có thể gạch dưới địa danh sau cùng (tỉnh hoặc nước) Góc
phải phía trên dán tem. Góc phải phía dưới nếu nhờ chuyển.
- Quà Tặng Người ta thường gửi thiệp mừng vào
dịp Giáng sinh và Tết. Còn quà tặng vào dịp sinh nhật, cưới hỏi. Thiệp mừng
được cho vào phong bì, rồi trao tận tay hay nhờ người khác hoặc qua bưu điện.
Quà tặng nên đem đến trước bữa ăn.
LỊCH SỰ QUA
ĐIỆN THOẠI
Điện Thoại Điện thoại hiện nay có mặt ở khắp
mọi nơi và là một phương tiện liên hệ vừa mau chóng vừa tương đối rẻ. Vì thế
chúng ta cũng nên biết cách xử dụng một đôi khi cần đến. Khi xử dụng điện thoại
để liên lạc với ai, trước hết cúng ta phải nhấc ông lên, để vào tai nghe. Trong
điện thoại có tiếng kêu ‘u u’ liên tục, thì bắt đầu bấm số. Bấm đều tay, không
nhanh quá mà cũng không chậm quá. Nếu liên hệ trong nước thì có mã số tỉnh, rồi
số máy. Thí dụ : 077-834567, 077 là mã số tỉnh Kiên Giang 834567 là số máy của
nhà xứ Trinh Vương. Nếu ngoài nước thì nhấn 00 + mã số nước + số máy.
Nếu số máy chúng ta gọi không bận, chúng ta
sẽ nghe thấy tiếng chuông reo. Tiếng chuông sẽ ngừng reo khi có người nhấc ống
lên. Lúc đó chúng ta có thể bắt đầu nói chuyện. Trường hợp không nghe thấy
tiếng chuông reo mà chỉ thấy tiếng ‘tít tít’ ngắn, thì máy ấy đang bận. Trong
trường hợp này, chúng ta đặt ống nói vào máy như trước, chờ một lúc rồi có thể
quay lại. Đang nói chuyện mà chúng ta bị kẹt một chút hay đi gọi một ai. Chúng
ta đặt ống nói vào máy, nhưng để ở bên ngoài. Rồi sau đó nói chuyện tiếp. Khi
nghe điện thoại, người lịch sự không hỏi : ai đó, nhưng thường nói : tôi
hân hạnh tiếp chuyện với .ai đó ở đầu dây. Hoặc nói : Xin vui lòng cho biết quý
danh. Khi gọi điện thoại, chúng ta cố gắng nói thật vắn tắt. Vì lúc đó chúng ta
đường đột bắt chúng ta tiếp chuyện mình. Chỉ có thể nói chuyện dài với người
thân. Tuy nhiên nếu định kéo dài câu chuyện, chúng ta nên mở đầu : chào anh
(chị, ông, bà…) Anh (chị, ông, bà…) có rảnh độ 10 phút không. Khi việc liên hệ
chấm dứt, chúng ta đặt ống nói vào đúng chỗ của nó. Và nếu nhờ máy điện thoại
của người khác, sau khi gọi xong, chúng ta nên trả tiền ngay cho… khổ chủ. Tóm
Lược Khi xử dụng điện thoại liên hệ với ai, chúng ta nên nhớ những việc sau :
- Nhấc ống nói lên, để ào tai nghe, nếu thấy
tiếng ‘u u’ liên tục, thì bắt đầu bấm số.
- Nếu máy bên kia không mắc bận, chúng ta sẽ
nghe thấy tiếng chuông reo. Tiếng chuông sẽ ngừng reo khi có người nhấc ống lên
nghe. Lúc đó, chúng ta có thể bắt đầu nói chuyện.
- Trường hợp không nghe thấy tiếng chuông reo
mà chỉ thấy tiếng ‘tít tít’ ngắn, như thế là máy bên kia đang mắc bận. Trường
hợp này, chúng ta đặt ống vào máy và chờ một lúc và có thể gọi lại.
- Nếu không biết người tiếp chuyện với
mình là ai, thì chúng ta nên hỏi : Alô, xin vui lòng cho biết quý danh.
- Khi gọi điện thoại chúng ta nên nói vắn
tắt. Gọi xong, đặt ống vào đúng vị trí của nó. Và nếu gọi ké máy người khác,
nên trả tiền ngay cho chủ máy.
LỊCH SỰ KHI ĐI
DỰ TIỆC
Đi Dự Tiệc Chúng ta nên đến trước bữa ăn
chừng năm, mười phút. Cố gắng tránh việc đến trễ, lúc mọi người đã ngồi vào
bàn. Cũng đừng đến sớm quá, vì chủ nhà phải mất nhiều thời giờ tiếp chuyện
trong lúc họ phải chuẩn bị bữa ăn. Khi vào phòng ăn, người dưới phải nhường
bước cho người trên đi trước và chờ chủ nhà xếp chỗ. Khi đã có chỗ, chúng ta
đứng sau ghế chờ chủ nhà và người trên ngồi xuống trước, chúng ta mới kéo ghế
ngồi. Nếu có khăn ăn, chúng ta nên trải trên bắp vế, chứ đừng treo khăn trên cổ
như trẻ em, cũng đừng dùng khăn ăn để lau lại bát đĩa. Nếu không muốn dùng
rượu, thì khi người tiếp bàn tới, chúng ta chỉ cần lấy ngón tay đặt ngang miệng
ly. Còn khi dùng rượu hay nước ngot, khi người giúp bàn đã rót đầy hơn hai phần
ba ly, chúng ta hãy nâng ly lên một chút hoặc lấy ngón tay đặt trên miệng ly để
ra dấu cho người thôi rót. Nếu chúng ta là người rót rượu, thì khi mở một chai
rượu mới, chúng ta nhớ rót mấy giọt đầu tiên vào ly của mình, rồi mới rót vào
ly của khách. Rót rượu thì tay cầm thân chai. Có thể bọc chai bằng một chiếc
khăn trắng. Đừng gạt những giọt rượu cuối cùng vào ly của khách, trái lại hãy
xoay tròn chai rượu, để những giọt này chảy vào trong chai. Nếu dùng rượu với
nước đá, thì rót rượu xong mới bỏ đá vào. Ăn uống nên khoan thai, thong thả.
Đừng vội vã và một trật ba bốn miếng. Húp canh thì húp cho êm, chứ đừng húp
sùm-sụp như muốn cuốn trôi cả người bên cạnh. Khi nhai đồ ăn, đừng há miệng cho
người ta thấy thức ăn trong miệng. Khi gắp đồ ăn, đừng kén chọn, mà chỉ nên lấy
miếng nào gần nhất. Uống rượu hay nước ngọt, nên uống từng hớp đừng vừa nhai đồ
ăn lại vừa uống. Cũng đừng vừa nhai đồ ăn lại vừa nói chuyện. Ăn xong, chờ
người trên và chủ nhà đứng dậy chúng ta mới đứng lên. Chỉ cần để khăn lại trên
bàn, không phải thu dọn bát đĩa, hoặc ghế ngồi vì đó là công việc của người
giúp bàn. Trước khi ra về, phải tới cám ơn và chào chủ nhà, không buộc phải đi
chào hết mọi người khách. Tóm lược:
Đi Dự Tiệc Khi đi dự tiệc, chúng ta nên đến sớm chừng năm hay mười phút. Khi
vào phòng ăn, nhường bước cho người trên và chờ chủ nhà xếp chỗ. Khi đã có chỗ,
chúng ta nên đứng sau ghế và chờ chủ nhà và người trên ngồi xuống trước, chúng
ta mới kéo ghế ngồi sau. Nếu không muốn dùng rượu hay nước ngọt, chúng ta đặt
ngón tay ngang miệng ly. Ă uống nên khoan thai, đừng vội vã và một trât ba bốn
miếng. Đừng húp canh sùm sụp. Nên gắp miếng gần mình nhất chứ đừng kén chọn.
Đừng vừa nhai đồ ăn lại vừa uống hay nói chuyện với người khác. Ăn xong chờ chủ
nhà và người trên đứng lên, rồi chúng ta mới đứng. Trước khi ra về, phải đến
cám ơn và chào chủ nhà.
LỊCH SỰ KHI ĐI
CẮM TRẠI HAY DU NGOẠN
Cắm Trại Và Du Ngoạn Vào những dịp lễ lớn,
Tết hay những dịp đặc biệt, đôi khi chúng ta có tổ chức cắm trại hay du
ngoạn chỗ này hay chỗ khác. Để tỏ ra là người lịch sự khi đi cắm trại hay du
ngoạn, chúng ta nên nhớ một số điều sau đây : Áo quần dùng trong cuộc cắm trại
hay du ngoạn cần gọn nhẹ, đơn sơ nhưng chắc chắn. Chỉ mang theo những áo quần
cần thiết. Những thứ dùng chung cho cả nhóm, như : lều trại, nồi niêu soong
chảo…nên phân công cho tất cả mọi người đều mang. Lều bạt phải đặt đúng chỗ hợp
lý, không làm cho ai phải lo lắng. Cần giữ đúng nguyên tắc an toàn. Chẳng hạn
không bật lửa trong khu rừng cấm, không làm những hành động nguy hiểm… Trước
khi dời nơi cắm trại, phải tắt hết lửa, thu dọn mọi rác rưởi, để giữ gìn vệ
sinh và bảo vệ môi trường. Trong thời gian cắm trại hay du ngoạn, tích cực tham
gia những sinh hoạt chung. Tôn trọng kỷ luật. Không gây ồn ào huyên náo. Không
ngắt hoa hay phá cây cối. Nếu đi theo nhóm, hay theo đội, không nên tách riêng,
đi xé lẻ với người khác. Trong những cuộc du ngoạn, sinh hoạt có phần tự do
hơn. Nhờ những sinh hoạt tập thể này, chúng ta phát triển tinh thần đồng đội,
biết thêm được những địa danh của đất nước, biết thưởng thức yêu mến và bảo vệ
thiên nhiên.
Tại những địa điểm du ngoạn, không nên viết
tên hay vẽ lên những tường vách, thân cây. Chẳng ai cám ơn chúng ta về tình yêu
thiên nhiên theo kiểu ấy. Mỗi người chúng ta cần phải ý thức về bổn phận giữ
gìn vệ sinh môi trường và bảo vệ thiên nhiên. Đúng thế, thiên nhiên là của
chung chứ không phải của riêng ai hay của riêng mình, chúng ta được hưởng dùng
và người khác cũng được hưởng dùng. Đừng để người sau phải lãnh chịu hậu quả do
chúng ta để lại là những rác rưởi cùng mọi thứ…xú khí.
Tóm lược: Mỗi khi đi cắm trại hay du
ngoạn, chúng ta cần lưu ý :
- Áo quần và đồ dùng chỉ mang theo những thứ
thật cần thiết, phải gọn nhẹ nhưng chắc chắn. Những thứ dùng chung cho cả nhóm
thì nên phân công để mọi người đều mang.
- Lều bạt phải đặt đúng chỗ, cần giữ nguyên
tắc về an toàn. Chẳng hạn như không đốt lửa bừa bãi, không chọc phá ngang tàng
hay có những hành động nguy hiểm.
- Trong thời gian du ngoạn hay cắm trại, hãy
tích cực tham gia những sinh hoạt chung, chứ đừng xé lẻ đi riêng.
- Trước khi nhổ trại hay nhổ đi nơi khác,
phải tắt hết lửa, thu dọn rác để giữ vệ sinh và bảo vệ môi trường.
- Không nên viết hay vẽ vào tường vách, thân
cây nơi mình đã ghé qua để làm kỷ niệm, làm như thế người ta coi mình là người
thiếu văn hoá, không có học thức./.
